नेपालमा फार्मेसी पेशाको वृद्धि नहुनुको चुनौतीहरू

Pharmacy Profession

फार्मेसी पेशा स्वास्थ्य सेवा प्रणालीको एक महत्वपूर्ण अंग हो, जसले औषधिको सुरक्षित र प्रभावकारी प्रयोग सुनिश्चित गर्छ। तर, नेपालमा फार्मेसी क्षेत्रको वृद्धि अन्य देशहरूमा जस्तो सन्तोषजनक रूपमा हुन सकेको छैन। स्वास्थ्य सेवामा प्रगति र औषधि सेवाको बढ्दो मागका बावजुद, विभिन्न चुनौतीहरूले यस पेशाको विकासलाई अवरुद्ध गरेका छन्। नेपालमा फार्मेसी अभ्यासलाई प्रभावित गर्ने मुख्य कारकहरूमा अपूर्ण शिक्षा तथा तालिम, कमजोर नियमन, पेशागत मान्यताको अभाव, र सीमित रोजगारी अवसरहरू रहेका छन्।

१. अपूर्ण शिक्षा तथा तालिम

नेपालमा फार्मेसी पेशाको सुस्त विकासको प्रमुख कारण पर्याप्त सुविधायुक्त फार्मेसी शिक्षालयहरूको अभाव हो। यद्यपि धेरै विश्वविद्यालय तथा कलेजहरूले फार्मेसी कार्यक्रम सञ्चालन गरेका छन्, तर शिक्षा प्रणालीमा गुणस्तरको कमी छ। धेरै शिक्षण संस्थामा अत्याधुनिक प्रयोगशाला, अनुसन्धान सुविधा, र व्यावहारिक तालिमको अभाव छ।

त्यसैगरी, नेपालमा निरन्तर व्यावसायिक तालिम (Continuing Professional Development) कार्यक्रमहरू कम उपलब्ध छन्। विकसित देशहरूमा फार्मासिस्टहरूले समय-समयमा नयाँ ज्ञान तथा प्रविधि हासिल गर्नुपर्छ, तर नेपालमा त्यस्ता अवसर सीमित छन्, जसले अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा प्रतिस्पर्धा गर्न गाह्रो बनाउँछ।

२. कमजोर नियमन प्रणाली

नेपालमा फार्मेसी क्षेत्रको नियमन गर्ने प्रमुख निकायहरू औषधि प्रशासन विभाग (DDA) र नेपाल फार्मेसी काउन्सिल (NPC) हुन्। तर, फार्मेसी कानूनहरूको कार्यान्वयन कमजोर छ। धेरै औषधि पसलहरू बिना लाइसेन्सका फार्मासिस्टहरूद्वारा सञ्चालित छन्, जसले औषधिको गलत वितरण र दुरुपयोगको सम्भावना बढाउँछ।

यसबाहेक, बजारमा नकली तथा गुणस्तरहीन औषधिहरूको बिगबिगी छ। फार्मेसी अभ्यासका लागि तोकिएका मापदण्डहरू पूर्ण रूपमा पालना नहुनु स्वास्थ्य सुरक्षाका लागि ठूलो चुनौती हो।

३. पेशागत मान्यताको अभाव

विकसित देशहरूमा फार्मासिस्टहरूलाई स्वास्थ्य सेवा प्रदायकका रूपमा उच्च सम्मान दिइन्छ। उनीहरू औषधि व्यवस्थापन, बिरामी परामर्श, र जनस्वास्थ्य अभियानहरूमा संलग्न हुन्छन्। तर, नेपालमा फार्मासिस्टहरूलाई केवल औषधि बेच्ने व्यक्तिका रूपमा मात्र हेर्ने प्रवृत्ति छ।

यो सोचाइका कारण फार्मेसी स्नातकहरूले पर्याप्त व्यावसायिक सम्मान र अवसर प्राप्त गर्न सक्दैनन्। नेपालमा फार्मासिस्टहरूको भूमिकाबारे जनचेतना अभाव भएकाले, धेरैजसो योग्य व्यक्तिहरू विदेश जाने वा अन्य पेशामा रूपान्तरण हुने गरेका छन्।

४. सीमित रोजगारी अवसरहरू

नेपालमा फार्मेसी स्नातकहरूका लागि उपलब्ध रोजगारी अवसरहरू सीमित छन्। विकसित देशहरूमा फार्मासिस्टहरूले अस्पताल, अनुसन्धान संस्था, औषधि उत्पादन उद्योग, र नियामक निकायहरूमा काम गर्ने अवसर पाउँछन्। तर, नेपालमा रोजगारको क्षेत्र मुख्यतः खुद्रा औषधि पसल, थोक औषधि वितरण, र केही औषधि कम्पनीहरूमा मात्र सीमित छ।

यसबाहेक, फार्मेसी पेशामा कम पारिश्रमिक, अस्थिर जागिर, र व्यावसायिक असन्तुष्टिले गर्दा धेरैजसो फार्मासिस्टहरू अन्य अवसरको खोजीमा विदेश जान बाध्य छन्।

निष्कर्ष

नेपालमा फार्मेसी पेशाको विकासमा विभिन्न चुनौतीहरू छन्, जसमा अपूर्ण शिक्षा, कमजोर नियमन प्रणाली, पेशागत मान्यताको कमी, र सीमित रोजगारी अवसर प्रमुख छन्। यदि सरकार, नियामक निकायहरू, र शैक्षिक संस्थाहरूले गुणस्तरीय शिक्षा प्रणाली सुधार, कडा नियमन, र थप रोजगार अवसर सिर्जना गर्ने उपायहरू अवलम्बन गरे, भने नेपालमा फार्मेसी पेशा थप मजबुत र सम्मानजनक बन्न सक्छ। यसले न केवल फार्मासिस्टहरूको भविष्य सुधार्नेछ, तर समग्र स्वास्थ्य सेवा प्रणालीलाई पनि सुदृढ बनाउनेछ।